Een korte biografie
verhuist Alter Wachsman van Den Haag 28-29 naar Rotterdam. 1 Hij is dan 35 jaar oud en geboren in Cieszanow (Polen). 1 Hij woont onder andere in de Frank van Borselenstraat en op het Mathenesserplein 1 en één van zijn huisgenoten is dan Mojzesz Leib Schaufel. 2
Waarschijnlijk ontmoet hij zo Temera Schaufel, 4 de zus van Mojzesz Leib. 7 Temera is 5 jaar jonger dan Alter en in in Nederland aangekomen. 4 Zij is geboren in Chrzanow (Polen). 4
Op verloven Alter en Temera zich 6-7 en ze trouwen op . 7 Haar broer Mojzesz Leib is één van de getuigen. 7 Op de huwelijksakte staan de handtekeningen van Alter en Temera. 7
De pasgetrouwden gaan wonen in de Adrianastraat en na verloop van tijd verhuizen ze naar de Jan Sonjéstraat. 5
Op wordt hun zoon Benno geboren. 5,8 Twee jaar later, op , wordt hun tweede zoon, Ilan, 5 geboren, die eigenlijk altijd Ietje of Itjoe wordt genoemd. 26-27
In wordt de familie Wachsman opgeroepen om zich klaar te maken voor transport. 26-27 De bovenburen bieden aan Ietje onder te brengen bij familie in Limburg. 27 Ietje heeft blond haar en zal daardoor niet opvallen tussen andere kinderen en zo veilig op kunnen groeien tot de rest van de familie weer terug is. 27 Alter en Temera kiezen er uiteindelijk toch voor om als gezin bij elkaar te blijven. 27
Op een ochtend worden ze om 5 uur opgehaald 10-13,27 en gaan ze op transport, waarschijnlijk via Loods 24. Ze komen op aan in kamp Westerbork en ze worden geplaatst in barak 57. 10-13 Vanuit kamp Westerbork worden ze op transport gezet naar vernietigingskamp Sobibór 10-14 waar ze na 3 dagen in een vee- of goederenwagon aankomen op . In Sobibór werden vrijwel alle gedeporteerden op de dag van aankomst direct doorgeleid naar de daar aanwezige gaskamers en vermoord. Als overlijdensdatum wordt later dan ook vastgesteld. 15-19,22-25
Na de oorlog worden mensen opgeroepen die geld of goederen van hen (te goed) hebben, wordt aangifte gedaan van hun overlijden en wordt geprobeerd erfgenamen te vinden van de nalatenschap van de familie Wachsman. 31,15-19,21 De enige bekende erfgenaam in Nederland, Temera’s broer Mojzesz Leib, is in vermoord in concentratiekamp Mauthausen. 20 De nalatenschap is dus waarschijnlijk vervallen aan de Staat.
Gelukkig blijft de herinnering aan de familie Wachsman leven. Zo staat er een stukje over hen in een boek uit ter ere van het 100-jarig bestaan van de Jan Sonjéstraat, 26 herdenkt een vriend van Benno de familie Wachsman in in De Oud-Rotterdammer 27 en op , 80 jaar na hun overlijden, zijn 4 Stolpersteine geplaatst in de Jan Sonjéstraat voor het laatste huis waar ze woonden.
Geraadpleegde bronnen
-
VERBLIJFREGISTER
1. WACHSMAN Alter Hirsch m man Cieszanow (Polen) O ongehuwd Isr. koopman VREEMD
Praag (Oostenr.) ...gev.
aangem.
Hillegersberg (Br. strook toeg.)
terug GK gezinskaart ZIE VOLGENDE INSCHRIJVI INSCHRIJVING
van Borselenstr. 12b inw... Matthenesserplein 16a inw.
-
Volgnummer | GESLACHTSNAAM | VOORNAMEN | Geslacht | Verwantschap | Geboortetijd | Geboorteplaats | Burgerlijke staat | Ned. Ned. Ond. Vreemd | AANMERKINGEN
1 | Schaufel | Mojzesz Leib | m man | h hoofd | | Chrzanow (Polen) | H | | geslachtsnaam en voornamen gewijzigd volgens geb akte genaturaliseerd
2 | Traubenberg | Irene Ruth | v vrouw | v | | Berlijn (Dl) | H | NEDERL |
3 | Schaufel | Micha | m man | z zoon | | Rotterdam | | NEDERL |
Volgnummer | Kerkgen. of Vereeng. | BEROEP | WOONPLAATS | Dagteekening inschrijving | Vorige woonplaats | Dagteekening afschrijving | Waarheen vertrokken | Dagteekening overlijden
1 | N.Isr | coupeur | van Borselenstraat 12b | Kattowitz | GK gezinskaart Leou ? | | |
2 | N.Isr | | Mathen’plein 16a | Kortenhoef | GK gezinskaart | | |
3 | N.Isr | | Josephstr 123b | | | | |
-
21980
GESLACHTSNAAM Wachsman
VOORNAMEN Alter Hirsch
GESLACHT mn.
Geboorte (dagt. en j.)
Geboorte (plaats) Cieszanow (Polen)
Burgerlijke staat O ongehuwd
Verand. burg. st. en dagt.
Kerkgenootschap NI.
Nationaliteit Vreemd
Beroep koopman
Verand. ber. en dagt.
Dagt. en j. v. inschr. (Verblijfsregister)
Plaats vanw. gek. Rotterdam Mathenesserplein 16a
Dagt. en j. v. afschr.
Waarh. vertr. R’dam
Dagt. en j. v. overl.
Aanmerkingen
Delftschestr. 15a1b ned bij Gilof
WOONPLAATS
STRAAT ENZ. | No. | BIJ WIEN.
Akkerwindestr. | 3. | S. Steinas
-
VERBLIJFREGISTER
SCHAUFEL Temera v vrouw Chrzanow (Galicië) O ongehuwd H Isr Huishoudster VREEMD vi GK gezinskaart Temera Schaufeld Schaufel
Chrzanow (Galicië) ...gev
gemeld
GK gezinskaart Alter H Wachsman
Sint Jacobstraat 28 inw.
-
TWEEDE KAART
Volgnummer | GESLACHTSNAAM | VOORNAMEN | Geslacht | Verwantschap | Geboortetijd | Geboorteplaats | Burgerlijke staat | Ned. Ned. Ond. Vreemd | AANMERKINGEN
1 | Wachsman | Alter Hirsch | m man. | hfd hoofd | | Cieszanow Polen | H | VREEMD | DSKV05884
2 | Schaufel | Temera | v vrouw | vrw vrouw | | Chrzanow Galicië Polen | H | VREEMD | DSKV05983
3 | Wachsman | Benno | m man | zn zoon | | Rotterdam | | VREEMD | DSKV05984
4 | Wachsman | Ilan | m man | zn zoon | | Rotterdam | | VREEMD | DSKV05985
Volgnummer | BEROEP | WOONPLAATS | Dagteekening inschrijving | Vorige woonplaats | Dagteekening afschrijving | Waarheen vertrokken | Dagteekening overlijden
1 | NI | koopman | Delftschestr 15a inw. | | Hillegersberg | | |
2 | NI | | Middellandstr 85b inw. | | GK gezinskaart | | |
3 | NI | | Adrianastr. 95a 4/534 | Chrzanow (Galicië) | | | |
4 | NI | | Jan Sonjéstr 30b | | | | |
-
BURGERLIJKE STAND.
.
ONDERTROUWD:
H. Wachsman, jm. jonge man 38, 1e Middellandstr. 85b en T. Schaufel, jd. jonge dame 33 j. jaar
-
No. 4265
Heden zijn voor mij, Ambtenaar van den burgerlijken stand van Rotterdam, in het openbaar, in het huis der gemeente, verschenen ten einde een huwelijk aan te gaan:
Alter Hirsch Wachsman, (Poolsch onderdaan), oud acht en dertig jaren, koopman, geboren te Cieszanow, (Polen), wonende alhier, meerderjarige zoon van Markus Wachsman, koopman en Perle Lee Korn, zonder beroep, beiden wonende te Cieszanow, voornoemd en Temera Schaufel, (Poolsch onderdaan), oud drie en dertig jaren, zonder beroep, geboren te Chrzanow, (Polen), wonende alhier, meerderjarige dochter van Hirsz Schaufel, kleermaker en Feigla Berger, zonder beroep, beiden wonende te Chrzanow, voornoemd,
De afkondiging van dit huwelijk is alhier onverhinderd geschied op .
Bij deze akte is overlegd een akte van bekendheid betreffende de geboorte van den bruidegrom.
Ik heb bruidegom en bruid afgevraagd of zij elkander nemen tot echtgenooten en getrouwelijk alle de plichten zullen vervullen, welke door de wet aan den huwelijken staat verbonden zljn. Nadat deze vragen door hen bevestigend beantwoord werden, heb ik, in naam der wet, uitspraak gedaan dat zij door het huwelijk aan elkander zijn verbonden. Als getuigen waren tegenwoordig:
Israel Derschavitz Derschowitz, oud vijf en dertig jaren, koopman en Mozesz Leiv Mojzesz Leib Schaufel, oud acht en dertig jaren, coupeur, broeder van de bruid, beiden wonende alhier,
Waarvan akte, welke is voorgelezen.
-
BURGERLIJKE STAND.
.
BEVALLEN:
T. Wachsman-Schaufel, Z zoon.
-
30b A. H. Wachsman
-
R/208/10
29/02633
Wbk Westerbork b. barak 57
WACHSMAN, Alter
onbekend
koopman Kleermaker J.R. Joodse Raad?
gehuwd
met: Temara Temera Wachsman-Schaufel
Benno Wachsman , en
Ilan Wachsman
tr. op transport gesteld
32017
-
R/208/11
29/02634
Wbk Westerbork b. barak 57
WACHSMAN-SCHAUFEL, Temara Temera
onbekend
zonder
gehuwd
met: Alter Wachsman
tr. op transport gesteld
32017
-
R/208/12
Wbk Westerbork b. barak 57
WACHSMAN, Benno
onbekend
zonder
ongehuwd
met: Alter Wachsman
tr. op transport gesteld
32017
-
R/208/13
Wbk Westerbork b. barak 57
WACHSMAN, Ilan
onbekend
zonder
ongehuwd
met: Alter Wachsman
tr. op transport gesteld
32017
-
Liste A.Nr.25.
Judentransport aus den Niederlanden - Lager Westerbork - am .
Name: (bei Frauen auch Geburtsname) | Vorname: | Geb.Datum:
Wachsman | Alter |
Wachsman-Schaufel | Temera |
Wachsman | Benno |
Wachsman | Ilan |
-
MINISTERIE VAN JUSTITIE
Krachtens het bepaalde in artikel 2 van de Wet van (Staatsblad no. J 227), is op heden , vanwege de Minister van Justitie aangifte gedaan van het overlijden op de hieronder vermelde data en plaatsen van de daarbij aangegeven vermisten, zulks bij de ambtenaren van de burgerlijke stand van de gemeente waar de vermiste laatstelijk woonachtig was.
Won. = Laatstbekende woonplaats. — † = Tijdstip en plaats van overlijden. — S. = Sobibor (Polen) — lg = Laatstelijk gehuwd met.
10213 SCHAUFEL, Temera, . Chrzanow (P.). Won. Rotterdam, † , S., lg Wachsman, A. H.
10737 WACHSMAN, Alter Hirsch, , Cieszanow (P.). Won. Rotterdam. † , S.
10738 WACHSMAN, Benno, , Rotterdam. won. Rotterdam. † , S.
10739 WACHSMAN, Ilan, , Rotterdam. Won. Rotterdam. † , S.
-
No. 5783
Op is in Sobibor in Polen overleden: Wachsman, Alter Hirsch,
geboren in Cieszanow in Polen, wonende in Rotterdam, laatstelijk gehuwd met Schaufel, Temera, zoon van: Wachsman, Markus en: Korn, Per.
De aangifte van dit overlijden is aan mij, Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van Rotterdam, schriftelijk gedaan vanwege de Minister van Justitie.
Waarvan akte, welke door mij is ingeschreven op heden, .
-
No. 504
Op is in Sobibor in Polen overleden: Schaufel, Temera,
geboren in Chrzanow in Polen, wonende in Rotterdam, laatstelijk gehuwd met Wachsman, Alter Hirsch, dochter van: Schaufel, Hirsz en: Berger, Feigla.
De aangifte van dit overlijden is aan mij, Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van Rotterdam, schriftelijk gedaan vanwege de Minister van Justitie.
Waarvan akte, welke door mij is ingeschreven op heden, .
-
No. 574
Op is in Sobibor in Polen overleden: Wachsman, Benno,
geboren in Rotterdam, wonende in Rotterdam, zoon van: Wachsman, Alter Hirsch en: Schaufel, Temera.
De aangifte van dit overlijden is aan mij, Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van Rotterdam, schriftelijk gedaan vanwege de Minister van Justitie.
Waarvan akte, welke door mij is ingeschreven op heden, .
-
No. 575
Op is in Sobibor in Polen overleden: Wachsman, Ilan,
geboren in Rotterdam, wonende in Rotterdam, zoon van: Wachsman, Alter Hirsch en: Schaufel, Temera.
De aangifte van dit overlijden is aan mij, Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van Rotterdam, schriftelijk gedaan vanwege de Minister van Justitie.
Waarvan akte, welke door mij is ingeschreven op heden, .
-
No. 1285
Op is in Mauthausen in Oostenrijk overleden: Schaufel, Mojzesz Leib,
geboren in Chrzanow, wonende in Rotterdam, laatstelijk gehuwd met Traubenberg, Irene Ruth.
De aangifte van dit overlijden is aan mij, Ambtenaar van de Burgerlijke Stand van Rotterdam, schriftelijk gedaan vanwege de Minister van Justitie.
Waarvan akte, welke door mij is ingeschreven op heden, .
-
OPROEPING
Allen, die iets te vorderen hebben van, verschuldigd zijn aan of onder zich hebben van of als erfgenaam aanspraak menen te kunnen doen gelden op de onbeheerde nalatenschap van
ALTER HIRSCH WACHSMAN
geboren te Cieszanow (Rusland) Polen op , laatstelijk gewoond hebbende te Rotterdam, Jan Sonjéstraat 30 b en overleden te Sobibor (Polen) op , wordt verzocht hiervan kennis te geven aan of afgifte te doen aan ondergetekende, uiterlijk op .
Rotterdam, .
De curator:
R. Schiferli
-
OORLOGSGRAVENSTICHTING
Afd. Duitsland
U wordt verzocht ten dienste der Oorlogsgravenstichting onderstaande in Uwe administratie te willen nazien en zo nodig aan en in te vullen
1. Naam: Wachsman
2. Voornamen: Alter Hirsch
3. Geboren te: Cieszanow (P) Polen op:
4. Overleden te: Sobibor op:
5. Nationaliteit: Poolse
6. Kerkgenootschap: NI.
7.
8. Laatst bekende adres: R’dam
Stempel Gemeente:
-
OORLOGSGRAVENSTICHTING
Afd. Duitsland
U wordt verzocht ten dienste der Oorlogsgravenstichting onderstaande in Uwe administratie te willen nazien en zo nodig aan en in te vullen
1. Naam: Wachsman geb. Schaufel
2. Voornamen: Temera
3. Geboren te: Chrzanow (Polen) op:
4. Overleden te: Sobibor op:
5. Nationaliteit: Poolse
6. Kerkgenootschap: NI.
7.
8. Laatst bekende adres: R’dam
Stempel Gemeente:
-
OORLOGSGRAVENSTICHTING
Afd. Duitsland
U wordt verzocht ten dienste der Oorlogsgravenstichting onderstaande in Uwe administratie te willen nazien en zo nodig aan en in te vullen
1. Naam: Wachsman
2. Voornamen: Benno
3. Geboren te: R’dam op:
4. Overleden te: Sobibor op:
5. Nationaliteit: Poolse
6. Kerkgenootschap: NI.
7.
8. Laatst bekende adres: R’dam
Stempel Gemeente:
-
OORLOGSGRAVENSTICHTING
Afd. Duitsland
U wordt verzocht ten dienste der Oorlogsgravenstichting onderstaande in Uwe administratie te willen nazien en zo nodig aan en in te vullen
1. Naam: Wachsman
2. Voornamen: Ilan
3. Geboren te: R’dam op:
4. Overleden te: Sobibor op:
5. Nationaliteit: Poolse
6. Kerkgenootschap: NI.
7.
8. Laatst bekende adres: R’dam
Stempel Gemeente:
-
Op nummer 30b woonde het gezin van de uit Polen afkomstige, joodse kleermaker Wachsmann Wachsman. Hun toenmalige buurjongen herinnert zich: ‘Ze hadden twee kinderen, Benno en Ietje. De laatste heette voluit Isaac Ilan maar dat hoorde je nooit. Benno was donker, zoals zijn vader, maar Ietje was een blond kereltje. Hij had een broertje van ons kunnen zijn. In werd de familie Wachsmann Wachsman opgeroepen om zich klaar te maken voor transport. Ze pakten alles in wat ze in grote rugzakken mee konden nemen. Ook Benno en Ietje kregen een grote rugzak. Mijn moeder zei: ‘Laat Ietje maar bij ons. Die groeit gewoon met onze kinderen op en als jullie later terugkomen is hij veilig’. Maar ze wilden liever bij elkaar blijven. Geen van hen is teruggekomen.’
-
Herdenking
Wij woonden in de Jan Sonjéstraat 30A. Het bovenhuis. Ik ben geboren in . Beneden ons, op 30B, woonde een joodse familie. De familie Wachsman. Een gezin met twee kinderen van mijn leeftijd. Benno, geboren op en Itjoe, geboren op . Benno was mijn vriendje. We speelden samen en soms mocht ik mee eten. Grote matzes. We konden met de hele familie bij hen in de kelder schuilen als de bommen vielen. Als we samen gingen lezen in zijn ‘Bijbel’, deed hij zijn keppeltje op. Ik knoopte dan een zakdoek op mijn hoofd. We speelden veel buiten, met veel vriendjes, tot 7 uur. Dan kwam zijn moeder naar buiten, klapte in haar handen, en riep: “Benno, Itjoe, binnen komen, IES KENOEG FOR FANDAAG.” Tot die ochtend in , ’s morgens om 5 uur. Toen zijn ze weggehaald. Wat heb ik gehuild. Itjoe, de jongste, was een blond jongetje. Mijn ouders boden aan hem onder te brengen bij familie in Limburg. Ze deden dat niet, omdat de moffen hadden gezegd, dat de gezinnen bij elkaar moesten blijven. Dat was beter voor de eindbestemming. Samen zijn en werken. De eindbestemming was Sobibor. Ze zijn daar omgebracht op . We blijven aan hen denken.
-
Wachsman Alter Hirsch
1 | | Ged. Gracht 1
2 | | Ged. Burgwal 55
3 | mw mevrouw | M Noord
4 | | Turfmarkt 19
v.o.c. vertrokken onbekend waarheen, gebleken bij controle |
| Wachsman | Alter Hirsch | m man | | Cieszanow Polen | Isr. | Oekraïner | koopman | | Amst.m. Amsterdam | gewijzigd overeenkomst de reis en verblijfpas
-
Volgnr: 3211
Datum:
Naam en voornaam: Hirsch Alter
Plaats en datum van geboorte: Lublince Polen
Beroep: koopman
Laatste woonplaatsen met eventueele adressen: Hamburg 8 dagen
den Haag / Ged. Gracht
Berlijn 2 mdn Gartenstraße 108 of 109
Rumburg 3 mdn Boheme
dorp weet geen bijzonderheden
LublinceVertoonde legitimatiepapieren: Poolsch pasp. paspoort n. nummer 203 Den Haag
Signalement en handteekening: Lengte: 1.65 M.
Voorhoofd: gewoon
Haar: zwart
Wenkbrauwen: "zwart
Oogen: bruin
Neus: gewoon
Mond: "gewoon
Kin: gewoon
Baard: -
Aangezicht: ovaal
Kleur: gezond
Godsdienst: J Joods
Bijz. teekenen: -
Alter HirschVerblijfplaats hier ten huize van: N. Achtergracht 69 I bij de Jong.
Opgave bij wie(n) en waar in betrekking: Reist hier voor firma Jünger & Hahn te Berlijn
Datum van afmelding en waarheen: Hoge Ged. Gracht 1. (Bov)
Aanmerkingen: -
-
Wbk Westerbork b. barak 57
32017
1) Wachsman Alter
2) -Schaufel Temara Temera
3) Wachsman Benno
4) Wachsman Ilan< bag. bar. 57 van 2) en 3)
< "bag. bar. 57 van 1)
> "bag. van 1)tr. op transport gesteld
-
De Stichting „CABA” (Commissie van Advies en Beheer voor Afwezigen) verzoekt hun, die iets te vorderen hebben van of verschuldigd zijn aan na te noemen afwezigen, dan wel gelden, goederen of andere waarden voor of van hem/haar in bezit of bewaring hebben of met hen in eenigerlei rechtsbetrekking staan, hiervan binnen 8 dagen schriftelijk opgave of mededeeling te doen aan onderstaand adres. Achterhouden van goederen is strafbaar.
André van Dantzig en Rosa van Dantzig—Sanders, Oude Binnenweg 75
Eduard van Danlzig en Sara van Dantzig—Sanders, Beukelsweg 70
Levie Ensel, Bierslootsteeg 8, Vlaardingen
Samuel Fekele en Adele Fekete—Farkas, Teilingerstr. 35
N.A. Frank en M. Frank—Ensel, Zwaanshals 200
Joachim van Gelderen, Henegouwerlaan 39b
Harry Hachenberg, Warmoezierstr., daarna Boreelstr.
Eliazar Hamburger en Elisabeth Hamburger—v.d. Berg, Schieweg 69a
Mevrouw B. van Stralen—v. Straten, tot 1940 gewoond hebbende Maaskade 109b
David Tenenbaum, Jan Porcellisstraat 8
Alter Wachsmann Wachsman en Tamara Temera Wachsmann—Schaufel Wachsman-Schaufel, Jan Sonjéstraat 30
B. Weinberg, Vredehofweg 42
Wulf Wirszup en Scheine Dina Salmanowitz, Vlaggemanstraat 39b
J. v.d. Heim en Roselle v.d. Heim—de Jongh, Mathenesserweg 21
Wed. Betty van Kleef—Ensel, Zwaanshals 292b
Abraham van Koppelen, Agniesestraat 26
Alexander van Koppelen, Noordsingel 24
M. Koster, Mathenesserlaan 229
Marcus Lagrand, Schieweg 11a
Mevrouw R. Polak—Koster, Burg. Meineszlaan 25
Jacques Poppers en E. Poppers—Cohen, Burg. Meineszlaan 76b
Henri Marc Ronkel, Burg. Meineszlaan 121
Suzanna Roodenburg—Sanders, Jan Porcellisstraat 8
Abraham v.d. Sluijs en Chr. v.d. Sluijs—Ensel, Zwaanshals 200
De secretaris
Rotterdam, .